7 stycznia 2007 roku
O D P O W I E D Ź
Główny Inspektor Pracy
(...)Zatem, skoro ze strażakami nie nawiązuje się stosunków pracy, przestrzeganie ich praw, wynikających ze stosunku służbowego, nie może być kontrolowane przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. W konsekwencji inspektorzy pracy nie posiadają również kompetencji do stosowania środków prawnych o charakterze nadzorczym wobec osób odpowiedzialnych za przestrzeganie tych praw (...)
Warszawa, dnia 4 stycznia 2007 roku
GOZ-249-4560-5/07
Pan
Krzysztof HETMAN
Przewodniczący ZG NSZZ PP
Komenda Miejska PSP
ul. Przemysłowa 7
62-510 Konin
Nawiązując do Pana pisma z dnia 17 listopada 2006r. znak ZG-I - 36/06, dotyczącego podjęcia interwencji w sprawie przekroczenia w Państwowej Straży Pożarnej ustawowo uregulowanych norm czasu pracy, Departament Organizacyjny Głównego Inspektoratu Pracy uprzejmie wyjaśnia, co następuje.
Zagadnienie, czy i w jakim zakresie inspektorzy pracy są umocowani do kontrolowania przestrzegania uprawnień funkcjonariuszy państwowych, wynikających ze stosunku służbowego, było już przedmiotem szczegółowych wyjaśnień Głównego Inspektoratu Pracy, które zostały przedstawione Radzie Ochrony Pracy.
Zgodnie z przepisami art. 1 oraz art. 8 ust. 1 pkt 1 i 11 ustawy z dnia 6 marca 1981r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362 ze zm.) do zakresu działania Inspekcji należy nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Na podstawie art. 9 Kodeksu pracy przez prawo pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Przepisy prawa pracy regulują zatem stosunki pracy, które są nawiązywane na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 Kodeksu pracy). W związku z powyższym zakres nadzoru i kontroli ze strony organów Państwowej Inspekcji Pracy jest wyznaczony poprzez krąg osób pozostających w stosunku pracy. Oznacza to, że Inspekcja sprawuje nadzór i prowadzi kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy tylko w odniesieniu do osób, które pozostają w stosunku pracy. Natomiast strażacy Państwowej Straży Pożarnej, pełnią służbę (pozostają w stosunku służbowym) na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jednolity: Dz.U. z 2006r., Nr 96, poz. 667, z późn. zm.). Należy podkreślić, że nie jest to stosunek pracy. Do tego stosunku służbowego przepisy Kodeksu pracy stosuje się jedynie pomocniczo, w ograniczonym zakresie - tylko o ile wprost odsyła do nich powołana ustawa o Państwowej Straży Pożarnej (art. 29a, 71 d, 71 e i 72a ustawy). Posiłkowe stosowanie wobec strażaków niektórych przepisów Kodeksu pracy oraz powstawanie ich stosunków służbowych w drodze mianowania w żaden sposób nie świadczy o tym, iż został z nimi nawiązany stosunek pracy. Konkluzji tej nie zmienia również treść art. 111a ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z którym sprawy dotyczące roszczeń majątkowych o świadczenia pieniężne wynikające ze stosunku służbowego strażaków rozstrzygają sądy pracy. Przepis ten jedynie w pewnym zakresie poddaje spory o roszczenia ze stosunku służbowego strażaków jurysdykcji sądów właściwych w sprawach z zakresu prawa pracy (sądów pracy).
Zatem, skoro ze strażakami nie nawiązuje się stosunków pracy, przestrzeganie ich praw, wynikających ze stosunku służbowego, nie może być kontrolowane przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. W konsekwencji inspektorzy pracy nie posiadają również kompetencji do stosowania środków prawnych o charakterze nadzorczym wobec osób odpowiedzialnych za przestrzeganie tych praw.
Nie oznacza to, że strażacy pozbawieni są jakiejkolwiek ochrony prawnej. Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 cyt. ustawy centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Oznacza to, że ewentualną skargę na nieprzestrzeganie przepisów prawa w Państwowej Straży Pożarnej można kierować do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jednocześnie informujemy, że zgodnie z przepisem art. 257 Kodeksu postępowania administracyjnego zwierzchni nadzór nad przyjmowaniem i załatwianiem skarg i wniosków składanych do sądów sprawuje Krajowa Rada Sądownictwa, a do innych organów i jednostek organizacyjnych - Prezes Rady Ministrów. Niezależnie od tego można także wnieść do Rzecznika Praw Obywatelskich prośbę o podjęcie stosownej interwencji u Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej lub też poprosić o taką interwencję dowolnego Posła lub Senatora.
D Y R E K T O R
Departamentu Organizacyjnego
mgr Hanna Pawlik
